આપણે ઇમેજ સર્ચ એન્જિનને કંઈક પૂછીએ અને તે આંખના પલકારામાં તેની અનેક તસવીર હાજર કરી દે એવો ‘ચમત્કાર’ કેવી રીતે થાય છે? મશીન જે તે તસવીરને ઓળખે છે કેવી રીતે?

ગયા અંકમાં ગૂગલ ઇમેજીસમાં રિવર્સ ફોટો સર્ચ વિશે જાણ્યા પછી સંખ્યાબંધ વાચકોએ ગૂગલ ઇમેજીસને કેવી રીતે પારખી શકે છે તે વિશે જાણવામાં રસ બતાવ્યો છે. જવાબ સવાલ જેટલો જ રસપ્રદ છે!

ગૂગલ, બિંગ કે યાહૂ જેવા કોઈ પણ સર્ચ એન્જિન લગભગ એકસરખા સિદ્ધાંતોને આધારે ઇન્ટરનેટ પર પથરાયેલી અસંખ્ય ઇમેજીસ સર્ચ કરે છે. અલબત્ત દરેક સર્ચ એન્જિન ઇમેજીસ સર્ચ કરવા માટે પોતપોતાના જરા જરા જુદા અલ્ગોરિધમ અને ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરે છે એટલે દરેકના પરિણામ વધતા ઓછા અંશે જુદા જુદા હોઈ શકે છે.

મશીનને કેવી રીતે ખબર પડે કે આ તસવીર મંદિરની છે અને બીજી તસવીર એ નામના કોઈ માણસની છે?

ગૂગલની વાત કરીએ તો જ્યારે આપણે સર્ચ બોક્સમાં કોઈ પણ શબ્દ લખીને તેની ઇમેજ સર્ચ કરવા માટે ઇમેજીસ પર ક્લિક કરીએ ત્યારે ગૂગલ આખા ઇન્ટરનેટ પર અસંખ્ય વેબપેજીસમાં રહેલી ઇમેજીસના તેણે તૈયાર કરેલા ડેટાબેઝ પર નજર દોડાવીને તેમાંથી આપણી સર્ચ ક્વેરીને સૌથી અનુરૂપ હોય એવી તસવીરો શોધીને ખરેખર આંખના પલકારામાં અસંખ્ય પરિણામો આપણી સામે ધરી દે છે.

આપણે ‘સોમનાથ’ શબ્દ લખીને સર્ચ કરીએ તો ગૂગલ સોમનાથ મંદિરની અસંખ્ય તસવીરો આપણી સામે ધરી દે છે. પરિણામો બતાવતા આ પેજને નીચેની તરફ સ્ક્રોલ કરતા જઈએ તો ક્યાંય સુધી, આપણી લોકસભાના સ્પીકર રહી ચૂકેલા નેતા સોમનાથ ચેટર્જીની એક પણ તસવીર જોવા મળતી નથી! બીજી તરફ, ‘સોમનાથ ચેટર્જી’ સર્ચ કરીએ તો તેનાં પરિણામોમાં ક્યાંય મંદિર જોવા મળતું નથી.

‘એ તો એમ જ હોયને!’ એવો વિચાર આવ્યો હોય તો ફરી વિચારજો. ગૂગલ કોઈ માણસ નથી. કમ્પ્યુટરને કેવી રીતે ખબર પડે છે કે ફક્ત ‘સોમનાથ’ સર્ચ કરવામાં આવ્યું હોય ત્યારે સર્ચ કરનાર વ્યક્તિ મંદિરની તસવીરો જોવાની અપેક્ષા રાખશે અને ‘સોમનાથ ચેટર્જી’ લખ્યું હોય ત્યારે તેને મંદિરમાં નહીં પણ એ નામની વ્યક્તિમાં રસ છે? ઉપરાંત, મશીનને કેવી રીતે ખબર પડે કે આ તસવીર મંદિરની છે અને બીજી તસવીર એ નામના કોઈ માણસની છે?

ઉપરાંત, આપણે ફક્ત સોમનાથ સર્ચ કરીએ ત્યારે મંદિરની તસવીરો ઉપરાંત સર્ચ એન્જિન આપણને સોમનાથનો દરિયાકાંઠો, જ્યોતિર્લિંગ લાઇવ દર્શન, શિવલિંગ વગેરેની તસવીરો પણ અલગ તારવીને, અલગ રીતે બતાવે છે.

આંખના પલકારમાં થતા આ ચમત્કાર ગૂગલ કે તેના જેવા સર્ચ એન્જિને, ઇન્ટરનેટ પરની અસંખ્ય તસવીરોના પહેલેથી તૈયાર કરેલા ડેટાબેઝને આધારે થાય છે.

ગૂગલ અને તેના જેવાં સર્ચ એન્જિન, ઇન્ટરનેટ પરની તસવીરો વિશેના તેના ડેટાબેઝને વિવિધ બાબતોને આધારે વધુ ને વધુ સમૃદ્ધ બનાવે છે. આની કેટલીક સાદી રીતે આ મુજબ છે…

આગળ શું વાંચશો?

• ઇમેજ વિશે માહિતી મેળવવાની સાદી રીતો
• ઇમેજ વિશે માહિતી મેળવવાની કેટલીક વધુ આધુનિક રીતો